Warmtepomp-update 4e kwartaal 2024
Samenvatting: De nieuwe warmtepomp is nu drie maanden in gebruik. Het elektriciteitsverbruik en de warmteafgifte zijn gemeten, resulterend in een gemiddelde SCOP van 3,5 voor het 4e kwartaal. Het gasverbruik daalde met 95% t.o.v. vorig jaar (met de oude warmtepomp) en met 99% t.o.v. 2019/2020 (alleen gas). De spouwmuurisolatie zorgt voor circa 20% minder warmtebehoefte. De doelstelling van 90% minder fossiel brandstofgebruik is ruimschoots behaald, met een kostenbesparing van €570 in het 4e kwartaal en significant verbeterd comfort.
Lees verder voor een uitgebreide toelichting.
De nieuwe warmtepomp is nu de eerste drie maanden van het stookseizoen in gebruik. Een mooi moment om eens te kijken naar de prestaties, en om die te vergelijken enerzijds met de oude warmtepomp en anderzijds met de situatie voordat we in 2021 begonnen met de verduurzaming van de verwarming.
Deze update gaat achtereenvolgens over:
- Hoeveel energie (elektriciteit) heeft de warmtepomp gebruikt en hoeveel warmte is er geleverd?
- Wat was de SCOP in elk van de drie maanden, en in het hele kwartaal?
- Wat was de vermindering van het gasgebruik ten opzichte van vorig jaar?
- Wat was de vermindering van het gasgebruik ten opzichte van 2019/2020?
- Wat was het effect van extra isoleren?
- Hoe verhouden de resultaten zich tot onze doelstellingen?
Energie gebruik en warmte levering
Laten we eerst eens kijken naar de hoeveelheid energie die de warmtepomp heeft gebruikt, en de hoeveelheid warmte die daarmee is opgewekt.
Hoe ik dit meet
Het elektriciteitsverbruik van de warmtepomp kan ik meten met een slimme stekker met energiemeter in de technische ruimte voor de binnenunit, plus een kWh-meter in de meterkast voor de buitenunit.
De binnenunit bevat wat elektronica, en verzorgt ook de voeding van de circulatiepomp. Deze zorgt voor de circulatie van het verwarmingswater vanaf de buitenunit naar binnen, en uiteindelijk via het buffervat weer naar de buitenunit. De binnenunit zelf verbruikt als het hele systeem ‘in rust’ is maar 16 watt, en als de circulatiepomp ook draait is het opgenomen vermogen ongeveer 52 watt.
De buitenunit is de eigenlijke warmtepomp. Er zit elektronica in, maar die verbruikt ‘in rust’ ook maar ongeveer 10 watt. Op het moment dat de warmtepomp in werking is, is het stroomverbruik uiteraard vele malen hoger, afhankelijk van de warmtebehoefte, tot maximaal ongeveer 3,5 kW (3500 watt).
Via de app en het portal van de fabrikant van de warmtepomp wordt ook gerapporteerd hoeveel vermogen de warmtepomp op elk moment opneemt. Ik kan dat ook opvragen via hun API, en bekijken in Home Assistant. Opmerkelijk genoeg is het vermogen dat door de warmtepomp zelf wordt gemeten hoger dan wat de twee geijkte energiemeters die ik hiervoor noemde laten zien. Als je hetzelfde ‘feit’ met twee methoden meet, is er eigenlijk altijd wel een verschil (leg maar eens twee thermometers vlak naast elkaar). Maar het verschil is in dit geval onverklaarbaar groot. Omdat de kWh meter van HomeWizard die ik in de meterkast heb zitten MID-gecertificeerd is, ga ik er voorlopig vanuit die meter de correcte meetwaardes doorgeeft. Dit wordt gerapporteerd in watt (vermogen) en per periode in kWh (energie).
Via de app en portal van de fabrikant, en hun API, kan ik ook opvragen hoeveel warmte de buitenunit produceert. Ook dat kan ik dus bekijken in Home Assistant. Dit wordt gerapporteerd in watt (vermogen) en per periode in kWh (energie). Omdat ik verder geen vergelijkingsmateriaal heb, moet ik aannemen dat deze metingen kloppen.
De metingen
Volgens de beschikbare informatie zoals hiervoor beschreven, komen de volgende meetresultaten naar voren:
| periode | Elektriciteit in (kWh) | Warmte uit (kWh) | SCOP |
| oktober | 250 | 891 | 3,6 |
| november | 636 | 2.126 | 3,3 |
| december | 714 | 2.570 | 3,6 |
| totaal 4e kwartaal | 1.600 | 5.587 | 3,5 |
In oktober was het nog zodanig mild dat er überhaupt geen defrost-cycli zijn geweest. Het valt op dat de SCOP over de maand november wat lager was dan in oktober en december, en voor het kwartaal als geheel. Aan de ene kant komt dit omdat het in november verhoudingsgewijs wat kouder is geweest dan in december. Aan de andere kant heb ik gemerkt dat de warmtepomp als het ware aan het bijleren is over de slimste manier van werken in de context van onze woning, bijvoorbeeld als het aankomt op defrost-cycli.
Vermindering gasgebruik ten opzichte van vorig jaar (oude warmtepomp)
Over dezelfde periode van 3 maanden was het gasgebruik dat kan worden toegerekend aan verwarmen:
| periode | 2023 (m3) | 2024 (m3) | verandering |
| oktober | 10 | 0 | – 100% |
| november | 34 | 7 | – 79% |
| december | 90 | 0 | – 100% |
| totaal 4e kwartaal | 134 | 7 | – 95% |
In het vierde kwartaal van 2023 hadden we nog een andere, veel kleinere warmtepomp. Deze was niet krachtig genoeg om vrijwel alle warmte voor ons huis te leveren, terwijl dat wel de opdracht was geweest voor de installateur die we in 2021 hadden ingeschakeld. Het gevolg was dat er zo’n 134 kubieke meter aardgas is verbruikt, bovenop het elektriciteitsverbruik van die oude warmtepomp.
Het gasverbruik voor de verwarming in het 4e kwartaal van 2024 is alleen maar geweest ter ondersteuning van de warmtepomp in november, op een paar momenten dat tijdens of vlak na een defrost-cyclus er net even te weinig warmte werd opgewekt om het systeem weer op gang te krijgen. Op zo’n moment schakelt de warmtepomp heel eventjes de HR-ketel in voor een extra boost. Dat kan omdat wij in feite een hybride opstelling hebben. In woningen met een full-electric warmtepomp, waar dus geen HR ketel voorhanden is, zal zo’n boost worden geleverd door een elektrisch verwarmingselement, eigenlijk een soort interne waterkoker.
De nieuwe warmtepomp heeft dus zijn waarde bewezen door het gasgebruik voor verwarming met 95% te verminderen. Ik had mezelf ten doel gesteld dat de daling van ons gasgebruik in 2025 op minimaal 90% ten opzichte van 2019/2020 uit zou moeten komen, en dat lijkt al met al in het vierde kwartaal van 2024 al te lukken. Het is echter nog maar het begin van de winter, er zijn nog geen echt koude dagen met echte vorst geweest.
Vermindering gasgebruik ten opzichte van ‘vroeger’ (verwarmen met gas)
Voordat we in het najaar van 2021 met de eerste (inmiddels vervangen) warmtepomp begonnen, hadden we net als veel huizen “gewoon” een HR-ketel, alhoewel een hele oude. Die zat al in het huis toen we dat in 2017 hebben gekocht, en die hebben we bij de renovatie in 2018 niet laten vervangen.
Als ik kijk naar het gasgebruik in het 4e kwartaal van 2024 ten opzichte van de gemiddelden van 2019 en 2020, de eerste jaren dat ik het consequent heb bijgehouden, dan komt daar het volgende overzicht uit:
| periode | 2019/2020 (m3) | 2024 (m3) | verandering |
| oktober | 150 | 0 | – 100% |
| november | 275 | 7 | – 97% |
| december | 336 | 0 | – 100% |
| totaal 4e kwartaal | 761 | 7 | – 99% |
Al met al dus een gigantische daling van het gasgebruik van 754 kubieke meter over een periode van 3 maanden, van 761 naar 7 kubieke meter. In procenten: meer dan 99% daling!
Het effect van isoleren
De hiervoor genoemde daling komt overigens niet alleen door de warmtepomp. In de nazomer van 2021 hebben we ook de spouwmuren van ons huis nog laten isoleren, dat heeft zeker ook een verschil gemaakt. Dat kunnen we inschatten door te kijken naar het werkelijke gasgebruik in het vierde kwartaal van 2019 en 2020, vergeleken met de warmte die in het vierde kwartaal van 2024 met de warmtepomp is opgewekt, maar dan als we beide uitdrukken in kWh:
| periode | warmte 2019/2020 (kWh) | warmte 2024 (kWh) | verandering |
| oktober | 1.392 | 891 | – 36% |
| november | 2.552 | 2.126 | – 17% |
| december | 3.118 | 2.570 | – 18% |
| totaal 4e kwartaal | 7.062 | 5.587 | – 21% |
Het verschil komt niet alleen door het isoleren, want de HR ketel die we destijds nog hadden was al vrij oud, en dus niet zo efficiënt. Bovendien stond destijds de aanvoertemperatuur en daardoor ook de retourtemperatuur relatief hoog, wat het rendement van de HR ketel hoogstwaarschijnlijk niet ten goede kwam. Hoe hoog dat rendement echt was is natuurlijk niet bekend, ik geef dat apparaat toch nog even het voordeel van de twijfel, en daarom reken ik met 95%. In Nederland zit 9,77 kWh aan energie in een kubieke meter aardgas.
De bovenstaande tabel suggereert dat door de extra isolatie van de spouwmuren de warmtebehoefte van ons huis met zo’n 20% gedaald is, een heel mooi resultaat voor een relatief geringe investering. Het comfort dat wij als bewoners ervaren van de verbeterde isolatie laat zich niet in cijfers uitdrukken.
Evaluatie doelstellingen versus resultaten
Onze doelstelling was om ons gebruik van fossiele brandstoffen in onze huishouding, en dus ook voor de verwarming, met minstens 90% te verlagen. Kostenbesparing is daarbij geen doel op zich, maar vaak blijkt verduurzaming ook nog eens lagere kosten oplevert. Randvoorwaarde was dat het totale kostenplaatje (investering en maandelijkse kosten) in ieder geval niet hoger zou worden. Een andere randvoorwaarde is en was dat het comfort minimaal hetzelfde moet blijven.
Die doelstelling is ruimschoots gehaald, ons gasgebruik dat kan worden toegerekend aan de verwarming is met meer dan 99% gedaald. Nu kan natuurlijk gezegd worden dat er tegenover de daling van het gasgebruik een flinke toename van het stroomverbruik staat, en dat de elektriciteit die nodig was om de warmtepomp te laten draaien ook niet 100% ‘groen’ is. Maar daar hebben wij als individueel huishouden maar beperkt invloed op. Een deel van de stroom hebben we zelf opgewekt, alhoewel dat in november en december niet zo heel veel was. De elektriciteit die van het net kwam is deels ‘groen’ (opgewekt met zon en wind) en deels afkomstig van fossiele centrales. Feit is wel dat het aandeel duurzaam opgewekte stroom op het net elk jaar groter wordt, terwijl een huishouden dat nog 100% verwarmt met gas per definitie 100% niet-duurzaam is.
We hebben in het vierde kwartaal met verwarming via de nieuwe warmtepomp in totaal € 570 bespaard op de energiekosten voor de verwarming, dat moeten we op een later moment nog eens vergelijken met de ‘afschrijving’ op de investering in de warmtepomp en andere maatregelen, maar het oogt gunstig. Ons comfort als bewoners is significant verbeterd, omdat de temperatuur in huis veel constanter is. Al met al is aan onze randvoorwaarden dus zeker voldaan.
